Η Ανθή Δοξιάδη συμβουλεύει κι εκπαιδεύει τους γονείς στο βιβλίο της Ρίζες και Φτερά (Ποταμός, 2013)
Είναι δύσκολο να γράφεις ως ψυχολόγος για τα παιδιά. Ακόμα και σε προφορικές συζητήσεις –που τις ανοίγουν συνήθως οι γονείς– πολύ συχνά ο ειδικός έρχεται σε αμήχανη θέση όταν συνειδητοποιεί ότι οι γονείς τις περισσότερες φορές έχουν ανάγκη να επιβεβαιώσουν τα καλά που έχουν κάνει για τα παιδιά τους ενώ στις καταστάσεις που εξελίσσονται δυσάρεστα επιθυμούν ασυνείδητα κάποιον να τους ξαλαφρώσει, κάποιον να τους πει ότι δεν ευθύνονται εκείνοι για ό,τι κακό συνέβη.
Το να είσαι γονιός είναι ίσως ένα από τα σπουδαιότερα, απολαυστικότερα αλλά και πλέον σύνθετα καθήκοντα ενός ενηλίκου. Η ευθύνη γίνεται μεγαλύτερη και μερικές φορές δυσβάστακτη εξαιτίας της έλλειψης ουσιαστικής προετοιμασίας και εκπαίδευσης για όλους ανεξαιρέτως τους γονείς, προικισμένους ή μη.
Η Ανθή Δοξιάδη είναι καταξιωμένη ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια. Ξεκίνησε το Περιβολάκι, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα διάγνωσης, αποκατάστασης και θεραπείας ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης για παιδιά με σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές. Σε αυτό το βιβλίο συγκέντρωσε το σύνολο των άρθρων που δημοσίευσε τα τελευταία τριάντα χρόνια σε γυναικείο περιοδικό. Κάποια από αυτά έχουν διορθωθεί, αναθεωρηθεί, βελτιωθεί, εμπλουτιστεί και προσαρμοστεί στις ανάγκες αυτού του εκλαϊκευμένου επιστημονικού τόμου.
Αναγκαιότητα των καιρών
Επειδή ζούμε σε μια εποχή όπου οι κάθε λογής «μάγοι», σύμβουλοι και ειδικοί εκφράζουν με ελαφρά τη καρδία τις απόψεις τους για τόσο σοβαρά ζητήματα, όπως είναι η ανατροφή των παιδιών, συνιστά αδήριτη αναγκαιότητα να τοποθετηθούν επισταμένως οι σοβαροί επιστήμονες. Από τη στιγμή που οι περισσότεροι σοβαροί, έγκυροι και παλιάς κοπής ψυχαναλυτές ή ψυχαναλυτικοί ψυχοθεραπευτές αποφεύγουν την εκλαϊκευση και τη μαζική διάχυση της ψυχαναλυτικής τους γνώσης, η οποία αποτελεί ένα βιωματικό, θεωρητικό και εμπειρικό συμπίλημα και εφαρμόζεται in vivo και εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή ή θεραπευτική ομάδα, όταν ένας από αυτούς τολμά να εκθέσει τις σκέψεις του και να εκτεθεί με αυτό τον τρόπο, τότε όλοι αποκομίζουν οφέλη. Φυσικά ποτέ ένα βιβλίο δεν υποκαθιστά τη θεραπευτική σχέση που αναπτύσσεται στα γραφεία των ψυχοθεραπευτών και, σε σοβαρότερες καταστάσεις, η πληροφόρηση που προσφέρει ένα βιβλίο –όσο καλό και να είναι– δεν αρκεί.
Περί μητρότητας και άλλων δαιμονίων
Ο τόμος αυτός, όπως αναφέρθηκε ήδη και στον πρόλογο, περιλαμβάνει άρθρα τριάντα χρόνων. Ως εκ τούτου καταπιάνεται με ζητήματα που αφορούν στην ψυχολογία του παιδιού από την πρώτη στιγμή της γέννησής του –και φτάνει χονδρικά μέχρι την εφηβεία–, του γονεϊκού ζευγαριού και της ευρύτερης οικογένειας. Ενώ είναι βασισμένα στην εμπειρία και στη γνώση της συγγραφέως, δεν υπάρχουν βιβλιογραφικές παραπομπές, παρόλο που μέσα στα άρθρα συχνά ανιχνεύονται αναφορές όπως η Άννα Φρόιντ, ο Ντόναλντ Γουίνικοτ κ.ά., ψυχαναλυτές στο σύνολό τους.
Μερικά από τα θέματα που θίγονται είναι η ανάγκη ύπαρξης δεσμού ανάμεσα στο μωρό και στη μητέρα, ο τρόπος απεύθυνσής του και ο ρόλος της γλώσσας στη σύναψη σχέσης, το πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον χρόνο και την απουσία, τι σημαίνει κακοποίηση και τι επιπτώσεις έχει, η σημασία του μητρικού θηλασμού, τρόποι για να μην καταστραφεί ένα παιδί από ένα ήδη επιζήμιο για την ψυχολογία του διαζύγιο, τι είναι το σχολικό στρες, γιατί είναι τόσο δύσκολη η εφηβεία κ.λπ.
Τα άρθρα είναι σύντομα, συνοπτικά και μεστά. Δεν ταλαιπωρούν τον αναγνώστη με επιστημονικούς όρους, αλλά μπαίνουν στην καρδιά του προβλήματος. Η επιθυμία της συγγραφέως, όπως η ίδια την καταγράφει στην εισαγωγή της, είναι να βοηθήσει τη μητέρα και τον πατέρα να συνειδητοποιήσουν ότι δεν χρειάζεται να είναι τέλειοι και να πάψουν να αγωνιούν για τα «τραύματα» που μπορεί να δημιουργήσουν εν αγνοία στα παιδιά τους. Διαβάζοντας, όμως, τον όγκο της αρθρογραφίας, αισθάνεσαι ανεπαρκής. Ακόμα και ο πιο υποψιασμένος αναγνώστης κατανοεί τη δυσκολία να είσαι γονιός. Το σημαντικό είναι ότι το κατανοεί και η Ανθή Δοξιάδη, η οποία πολλές φορές γλιστρά από τη θέση της ειδικού και μιλά ως γονιός για όλα τα λάθη που έκανε και εκείνη. Η γνώση είναι απαραίτητη. Αλλά μέσα από τη γνώση κατανοείς ότι η μητρότητα είναι μια εμπειρία ενστίκτου. Μια ήδη βιωμένη εμπειρία από το μακρινό παρελθόν των παιδικών χρόνων μας που συχνά επιβάλεται στη συνείδηση.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς πρέπει να μένουν στην άγνοιά τους. Αντιθέτως, η ανατροφή των παιδιών καλό θα ήταν να είναι μια, κατά το δυνατόν, συνειδητή διαδικασία. Διότι ενώ θεωρούμε ότι η παιδική ηλικία πρέπει να είναι τα καλύτερα χρόνια των παιδιών μας, ας μην ξεχνάμε ότι παράλληλα με αυτά ζούμε και εμείς τα καλύτερα χρόνια της ενήλικης ζωής μας.
της Μαριαλένας Σπυροπούλου, www.bookpress.gr, 1.5.2014
*Η Μαριαλένα Σπυροπούλου είναι ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια