Το καλάθι σας είναι άδειο!
Εξαμηνιαίο περιοδικό ψυχανάλυσης
Η ΜΗΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
Σημείωμα των εκδοτών 2
ΔΙΑΛΟΓΟΣ των Σάββα Σαββόπουλου και Αθανάσιου Αλεξανδρίδη με θέμα «Η Μητέρα στην Ψυχανάλυση» 5
Ο ΑΝΑΛΥΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Κώστας Α. Ζερβός: Γιατί ξεχνάμε τη Μήδεια; (Αντιμεταβιβαστικές δυσκολίες στην ανάλυση μιας φαντασίωσης-ταμπού.) 23
Σχολιάζουν οι Σταυρούλα Μπεράτη και Μαρίλια Αϊζενστάιν 42
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ
Η μητρική παρουσία κατά την αναλυτική διαδικασία Σταυρούλα Μπεράτη 55
Σχολιασμός: Φώτης Μπόμπος 69
Η μητέρα ως διπλό Βασίλης Δημόπουλος 74
Σχολιάζει ο Δημήτρης Τζάκσον 84
ΚΛΙΝΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ
Η κατασκευή της «νεκρής μητέρας» Χρήστος Ζερβής 89
Η «αρκετά καλή μητέρα» του Winnicott Χρυσή Γιαννουλάκη 110
Συναίσθημα, Aναπαράσταση, Λειτουργία, Αντικείμενο Γιάννης Σ. Κόντος 132
Η αλληλεπίδραση αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων στις ψυχικές επιπτώσεις της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης Σκουρτέλη Μαρίνα και Στυλιανίδης Στέλιος 151
ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ
Η Χώρα μέσα στο παιχνίδι των εγγραφών Παναγιώτης Σ. Παπαδόπουλος 172
Κατάρρευση πατρικών λειτουργιών και σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα Χάρης Μωρίκης 185
Μητριαρχία. Ανθρωπολογική και ψυχαναλυτική προσέγγιση μιας επιμένουσας υπόθεσης Μιχάλης Α. Πέτρου 196
Σχολιασμός: Άννα Ποταμιάνου 225
Η αρχαιολογία του σώματος στον χορό Ναυσικά Τσιπά 231
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ (Επιμέλεια Γρηγόρης Μανιαδάκης)
H Συνειδητοποίηση του Κακού στην Ανθρώπινη Φύση: To Αυγό του Φιδιού Ηλίας Βλάχος 245
Οι Απαρχές του κόσμου της Σιωπής και της Ποίησης: Μέλι (Bal) Αρετή Σπυροπούλου 250
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ
Χρυσή Γιαννουλάκη Ένας Τόπος Ασφαλής 254
Χάρης Μωρίκης Η έννοια του Αρνητικού στην Ψυχανάλυση 260
Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν Ε Κ Δ Ο Τ Ω Ν
Η «μητέρα» παραμένει ένα πρόσωπο μυθικό και συγχρόνως εσχατολογικά πραγματικό. Αναφέρεται στην προέλευση κάθε ζωής και στην πραγματικότητα της συγκεκριμένης ζωής.
Η ψυχανάλυση, η οποία πρεσβεύει μία δημιουργική σχέση φαντασίας και πραγματικότητας, είναι ενδεχομένως από τα προνομιακά συστήματα σκέψης για τη μελέτη της μητρικής οντότητας. Η ψυχανάλυση έχει τη δυνατότητα να εμβαθύνει στον ρόλο της μητέρας, στον ψυχικό χώρο που σχετίζεται με την αρχή της πραγματικότητας καθώς και σε αυτόν που σχετίζεται με την αρχή της ευχαρίστησης και δυσαρέσκειας. Η μητέρα ως τροφοδότης μαστός και ως οιδιπόδειο αντικείμενο, ως μερικό αντικείμενο της σχιζοειδούς-παρανοϊκής θέσης και ως το αμφιθυμικά επενδεδυμένο ολικό αντικείμενο της καταθλιπτικής θέσης, είναι στο επίκεντρο κάθε προσπάθειας κατανόησης των πλέον στοιχειωδών ψυχικών κινήσεων.
Στη μητέρα αποδίδονται όλα και καταλογίζονται όλα. Η κλινική πραγματικότητα της ψυχανάλυσης είναι το πεδίο στο οποίο οι αρχέγονοι φόβοι και οι ώριμες προσδοκίες που απευθύνονται στο μητρικό αντικείμενο βρίσκουν πεδίο έκφρασης και προσφέρονται στην ψυχαναλυτική διεργασία. Στο τεύχος αυτό του Οιδίποδα καταβάλαμε την προσπάθεια να προσεγγίσουμε το πολύπλευρο και θεμελιώδες αυτό φαινόμενο.
Στον «Διάλογο», οι Σάββας Σαββόπουλος και Αθανάσιος Αλεξανδρίδης αποδίδονται σε μία συστηματική προσέγγιση του μητρικού φαινομένου στις πολιτισμικές και κλινικές εκφάνσεις του. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αναφορά τους στα ερωτήματα που θέτει η διαμόρφωση της οικογένειας στις σύγχρονες κοινωνίες με τις μονογονικές οικογένειες και τις ομοφυλοφιλικές οικογένειες να θέτουν ερωτήματα που δοκιμάζουν τις έννοιές μας και τις βοηθούν να εξελιχθούν.
Στον «Αναλυτή στη Συνεδρία» ο Κώστας Ζερβός μάς εισάγει με αφοπλιστική αμεσότητα στην παρουσία του μυθικού στοιχείου στην κλινική πραγματικότητα με την επικέντρωσή του στο φαινόμενο της Μήδειας. Οι Σταυρούλα Μπεράτη και Μαρίλια Αϊζενστάιν ανταποκρίνονται σε αυτήν την πρόσκληση κατανόησης των πιο αρχέγονων εκδηλώσεων του ανθρώπινου ψυχισμού. Η έμμετρη απάντηση του Κώστα Ζερβού δείχνει τη δυνατότητα του έντεχνου λόγου να συμβάλλει στην κατανόηση σύνθετων επιστημονικών θεμάτων.
Στα «Εκπαιδευτικά» η Σταυρούλα Μπεράτη και ο Βασίλης Δημόπουλος μας παρουσιάζουν με έναν συστηματικό τρόπο τις φροϋδικές και μεταφροϋδικές προσεγγίσεις στην έννοια της μητέρας με την υποστήριξη κλινικών αναφορών. Ο σχολιασμός των Φώτη Μπόμπου και Δημήτρη Τζάκσον εμπλουτίζει την ανάλυση του θέματος και οι αναγνώστες με την ολοκλήρωση της ανάγνωσης του εκπαιδευτικού τμήματος θα έχουν μία ουσιαστική και μεθοδική προσέγγιση της θεματικής της μητρικής λειτουργίας.
Στα «Κλινικά και Θεωρητικά» έχουμε δύο άρθρα τα οποία συμβάλλουν στην περαιτέρω εμβάθυνση σε αυτήν τη θεματική. Ο Χρήστος Ζερβής μάς παρουσιάζει την προβληματική της «Νεκρής Μητέρας», μία νεότερη κατάκτηση της ψυχανάλυσης στην προσπάθεια κατανόησης των δύσκολων ασθενών και διεύρυνσης των θεραπευτικών δυνατοτήτων της. Η Χρυσή Γιαννουλάκη μάς παρουσιάζει την «Αρκετά καλή Μητέρα» του Winnicott, μία θεμελιώδη έννοια της ψυχανάλυσης, η οποία –σε αντίστιξη με τη «Νεκρή Μητέρα»– μας δείχνει την ουσιαστική συνεισφορά της μητρικής λειτουργίας στην κατανόηση και υποστήριξη της ψυχαναλυτικής διαδικασίας.
Ο Γιάννης Κόντος με το άρθρο του «Συναίσθημα, Aναπαράσταση, Λειτουργία, Αντικείμενο» προβαίνει σε μία παρουσίαση των δομικών λίθων της ψυχαναλυτικής θεωρίας με έναν τρόπο που συμβάλλει στην προσέγγιση ασθενών σε σοβαρή παλινδρόμηση.
Οι Μαρίνα Σκουρτέλη και Στέλιος Στυλιανίδης αναμετρώνται με ένα επίκαιρο και με κοινωνική ευαισθησία θέμα: «Η αλληλεπίδραση αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων στις ψυχικές επιπτώσεις της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης». Η σύνδεση του ατομικού και του κοινωνικού είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο θέμα και δημιουργεί ακόμη περισσότερες απαιτήσεις όταν επιχειρεί να προσδιοριστεί σε συνθήκες κοινωνικής και οικονομικής κρίσης.
Στις Επιστήμες και Τέχνες ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος μας μεταφέρει στην παρουσία της μητέρας στον Πλάτωνα με αναφορές στη σύγχρονη φιλοσοφία δίνοντάς μας τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε τη διαπραγμάτευση αυτού του θέματος στον όμορο τομέα της φιλοσοφίας. Ο Χάρης Μωρίκης παρουσιάζει την κατάρρευση των πατρικών λειτουργιών στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα και διευρύνει την οπτική και προς την άλλη πλευρά του γονικού ζεύγους. Ο Μιχάλης Πέτρου ασχολείται με την προβληματική της Μητριαρχίας από μία ανθρωπολογική και ψυχαναλυτική προσέγγιση με έναν σχολιασμό της Άννaς Ποταμιάνου. Πρόκειται για μία διεπιστημονική προσέγγιση της πραγματικότητας και του μύθου της μητριαρχίας. Η Ναυσικά Τσιπά προσεγγίζει τον χορό σε σχέση με τη μητρική λειτουργία και μας παραθέτει μία δική της συνέντευξη με τη χορεύτρια και χορογράφο Alexandra Bansch για να υποστηρίζει το επιχείρημά της.
Στον Κινηματογράφο ο Ηλίας Βλάχος παρουσιάζει το Αυγό του φιδιού του Ingmar Bergmann και η Αρετή Σπυροπούλου το Μέλι (Bal) του Σεμίχ Καπλάνογλου. Στα Βιβλία ο Χάρης Μωρίκης παρουσιάζει την «Έννοια του Αρνητικού στην Ψυχανάλυση», μία μονογραφία της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας και η Χρυσή Γιαννουλάκη το βιβλίο «Ένας τόπος ασφαλής» του Leston Havens με κριτικές απόψεις για τις ψυχοθεραπείες.
Στο παρόν τεύχος το πλήθος των άρθρων που είχαν υποβληθεί και η ποιότητά τους δέσμευσαν τον διαθέσιμο χώρο και έτσι η συνέντευξη που είχαμε ετοιμάσει με τον Κώστα Γεωργουσόπουλο με θέμα τον «Οιδίποδα Τύραννο» μετατίθεται για ένα από τα επόμενα τεύχη.
Η εμβάθυνση στις έννοιες αλληλοπροσδιορίζεται με την κλινική της ψυχανάλυσης και δημιουργεί ένα γόνιμο πεδίο ανάπτυξης της σκέψης και της πράξης. Ελπίζουμε ότι οι αναγνώστες που θα διαβάσουν αυτό το τεύχος θα αισθανθούν ότι κινούνται στην κατεύθυνση αυτήν.
Ιωάννης Βαρτζόπουλος, Νίκος Λαμνίδης
